Wat ons drijft

Moeten of willen toetsen?

Op duizenden basisscholen in Nederland hebben bijna een miljoen leerlingen in de afgelopen twee maanden weer zitten ploeteren op de jaarlijkse methode-onafhankelijke M-toetsen. De leerkrachten van deze leerlingen besteden vervolgens veel tijd aan nakijk- en analysewerk van deze toetsen. Ruimte voor andere zaken is er nauwelijks, want de resultaten moeten snel ingevoerd worden in het leerlingadministratiesysteem. Het bestuur moet namelijk ook inzicht krijgen in de tussenopbrengsten.

Dit terugkerend ritueel intrigeert ons. Is er bij het afnemen van deze methode-onafhankelijke toetsen vooral sprake van moeten of van willen?

Als we aan leerlingen vragen waarom ze deze toetsen maken, dan is hun antwoord steevast; “Dat moet van de juf.” of in een enkel geval “… de meester.” Leerkrachten geven aan dat de toetsen eigenlijk vooral moeten worden afgenomen voor ‘het systeem’; de eigen intern begeleider, de inspectie of het bestuur.

Op onze vraag in welke mate de toetsen bijdragen aan het bevorderen van de inzet, betrokkenheid en het eigenaarschap van leerlingen bij hun eigen leerproces blijft het vaak angstvallig stil.

Waarom zijn we in het basisonderwijs dan toch al jaren op deze manier aan het toetsen? Wiens belang dienen we hiermee?

In dit kader hebben we met grote belangstelling BNR’s podcast Big five met bestuurder Helma van der Hoorn beluisterd. Helma heeft het in de podcast over ‘het protocolleren van het handelen van de leraar.’ Door het handelen van de leerkrachten te protocolleren, wordt verondersteld dat er grip is op het onderwijsleerproces en op opbrengsten. Niets is minder waar.

De kwaliteit van het lesgeven is sterk afhankelijk van de eigen ruimte en de eigen beslissingsbevoegdheid die de leraar ervaart. Dit weten we uit veelvuldig herhaald onderzoek van de zelfdeterminatietheorie. Als we die ruimte echter inperken door leerkrachten te verplichten om ieder schooljaar in januari en/of februari bij alle leerlingen dezelfde toets af te nemen, zijn wij er vrij zeker van dat dit een negatief effect heeft op de autonome motivatie van de leerkracht. En van de leerling.

Kunnen we dan wel motiverend toetsen? Wij denken dat het kan. Als je dat tenminste wil!

In ons nieuwe meester-gezeltraject voor het primair onderwijs – Motiverend toetsen in het po – ondersteunen we scholen én besturen om vanuit een prestatiegerichte structuur en cultuur te bewegen naar een meer leergerichte aanpak. Binnenkort meer hierover. Wil je op de hoogte blijven? Stuur ons dan even een bericht.