Wat ons drijft

Welke straf motiveert jou?

Vorige week werd bekend dat in België is besloten de boete bij een snelheidsovertreding te combineren met een bijzondere brief. De brief bevat een waargebeurd verhaal van een andere snelheidsovertreder die een slachtoffer maakte.

Volgens de Vlaamse Stichting Verkeerskunde (VSV) toont onderzoek van universiteit Leuven aan dat de emotionele aanpak werkt: “wie alleen een boete krijgt, verandert zijn gedrag niét.” Eerder kwam het Belgische instituut voor verkeersveiligheid Vias al met de actie om beschonken bestuurders naast een boete ook een sleutelhanger te bezorgen met een naam van een kind dat om het leven kwam nadat het was aangereden door een beschonken bestuurder.

Gecontroleerde motivatie

De Belgische ideeën lijken effect te hebben. Volgens de VSV daalde bij 25% van de overtreders die de brief ontvingen de intentie om te snel te rijden. Maar worden de intenties ook waargemaakt?

Op basis van het motivatiecontinuüm (afbeelding) zien wij dat een straf (externe druk) wordt gecombineerd met een aangrijpend verhaal om een gevoel van schaamte en/of schuld (interne druk) aan te wakkeren. Beide vormen van druk worden in het continuüm samengenomen als gecontroleerde motivatie en komt overeen met het gevoel van moeten. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat straf slechts tijdelijk ongewenst gedrag onderdrukt. Daarnaast, misschien wel belangrijker, straf vormt geen aanmoediging voor gewenst gedrag.

Autonome motivatie

Hoewel het gemeten effect door de VSV om een intentie gaat, is het geen toeval dat bewustwording leidt tot positiever gedrag. Bewustwording past bij het proces dat in het continuüm ook wel identificatie wordt genoemd. Het gedrag is dan nutgedreven. Je hebt dan het gevoel dat iets zinvol is. De bewustwording kan ook leiden tot integratie. Ons gedrag is dan waardegedreven. Dit houdt in dat hetgeen je doet past bij wie je wilt zijn. Dit nut- en waardegedreven gedrag wordt ook wel gezien als autonome motivatie. Autonome motivatie heeft doorgaans een duurzaam effect omdat het voortkomt uit een gevoel van willen.

Autonome motivatie stimuleren

Velen van ons zijn bekend met het nut van verkeersregels en je daaraan houden. Toch stijgt het aantal ernstige verkeersdelicten en dat is zorgelijk! Wat is ervoor nodig om dit aantal te laten dalen? Hoe zorgen we ervoor dat (potentiële) snelheidsovertreders het nut inzien van en waarde hechten aan het houden aan de verkeersregels?

Om iemand te doen inzien dat ander (rij)gedrag wenselijk is, helpt het dat mensen zien dat hetgeen ze leren ertoe doet en een betekenisvol doel dient. Om aan te sluiten bij het idee van autonome motivatie helpt het gevarieerde betekenisvolle keuzes te bieden om tot het doel te komen. Wanneer een overtreder zelf een keuze heeft in hoe hij wil werken aan verbetering van zijn rij(gedrag) zal hij sneller waarde hechten aan het proces en bijbehorende uitkomst. Een overtreder zou bijvoorbeeld kunnen kiezen voor een cursus of training. Door bepaalde rijvaardigheden te herhalen en te oefenen kan men doelgericht competenter worden. Andere voorbeelden van keuzes naast of in plaats van de boete zijn:

• Participeren tbv voorlichtingen op bijvoorbeeld scholen
• Cursus tbv verbeteren (rij)gedrag en/of houding in het verkeer
• Vrijwilligerswerk doen ten gunste van mensen die leiden aan de gevolgen van een verkeersongeval.

Deze externe prikkels zouden kunnen voorzien in de eerdergenoemde doelgerichtheid ten gunste van nut- en waardengedreven gedrag. Hopelijk begint de overtreder (via die weg) waarde te hechten aan het verbeteren van zijn (rij)gedrag.